Дундговь аймаг
харъяа сумдууд
Дундговь аймаг
Өлзийт сум
Ерөнхий мэдээлэл
Сумын үүсэл хөгжил, газар нутаг, засаг захиргааны зохион байгуулалт: Түшээт хан аймгийн Говь түшээ гүний хошуу нь 1924 онд явагдсан засаг захиргааны зохион байгуулалтаар аймаг хошуудын нэрийг сольж Богдхан аймгийн Дэлгэрхангай уулын хошууны Өлзийт сумыг Өвөр Дэрсэнэ-Усанд Сүрэнхор занги хэмээх даргатайгаар байгуулсанаас хойш Гүн үнэгэд, Тагт зэрэг зэрэг газруудад төвлөрч байснаа ган гачаал, цагийн байдлаас шалтгаацан гуч орчим удаа нүүдэл суудал хийж 1965 онд одоогийн Рашаант хэмээх уул устай газрыг түшиглэж төвлөрөн хөгжиж байна. Говийнхоны хэлдгээр “Тэмээний нуруун дээр явсан “ тус сумын түүх ингэж эхэлсэн билээ. 1956 оноос эхлэн нутгийн ардууд “Ялалт” Хоёрдугаар таван жил” “дайчин нөхөрлөл” хөгжлийн зам”, “Шинэ өрнөлт” “Гучин долоон жил” нэгдлүүдийг бий болгожээ. 1961 онд Өлзийт. Буянт-Овоо сум, тэдгээрийн 6 нэгдлийг нэгтгэж Өлзийт сум “Хоёрдугаар таван жил” нэгдэл хэмээн нэрлэсэн түүхтэй. Ийнхүү өргөн уудам нутаг бүхий өнөөгийн Өлзийт сум бүрэлдэн тогтсон түүх ийм буюу. Өлзийт сум нь хойд талаараа өөрийн аймгийн Хулд, Луус Сайнцагаан, зүүн талаараа Гурвансайхан, Өндөршил, Дорноговь аймгийн Мандах сумд, урд талаараа Өмнөговь аймгийн Манлай, Цогтцэций, Цогт-Овоо сумдтай хиллэн оршдог. сумын төв Рашаант нь Улаанбаатар хотоос 365 км, аймгийнхаа төвөөс 100 км-т байрладаг, сум нь зүүнээсээ баруун хил хүртлээ 220 км, хойноосоо урд хил хүртлээ 160 км сунаж тогтсон 1542,1 мянган га нутаг дэвсгэртэй. Энэ нь Дундговь аймгийн нийт нутгийн 1/5-тэй тэнцэх өргөн уудам нутаг юм. Эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбогдсоны гадна үүрэн телефон Юнителийн сүлжээнд 2008 онд, 2011 онд Юнительийн сүлжээнд холбогдсон байна. Хот хоорондын зорчигч тээвэр тогтмолжсон. Сум засаг захиргааны нэгж болох 8 багтай байснаа 2004 онд 6 баг болгон зохион байгуулж 1,2-р багууд Хэсрээд, 3-р баг Тагтад, 4,5,6-р багууд дэртэд буюу сумын төвд төвлөрч байна.
Өлзий сумын нутаг нь Цагаан суварга, Өөш Манхан, Хэвтээ босоо, Алаг зандангийн агуйнууд, Морин толгойн цав, Монтойн хайлааст ам зэрэг байгалийн өвөрмөц сонин тогтоцтой үзэсгэлэнт газрууд олонтой билээ, үзэсгэлэнт Цагаан суваргыг түшиглэн жуулчны бааз үйл ажиллагаа явуулж байна. Мөн байгалийн баялаг ихтэй тухайлбал: Буянтаас эхлээд Төхөмийн хоолой, Мөнхрөх, Аяга шанагын хоолой, Цагаан суварга хүртэлх талбайд уран, зэс нүүрсний, Төхөмд нефтны, Дэл хөнжлийн хэцэд алт, Хөтөл уснаас Цант, Цагаан ус хүртэлх газарт хайлуур жоншны, “Замын сүүж””-ийн шохойн чулууны орд, улаан ногоон, шар, хүрэн гэх мэт зос хаа сайгүй тааралдана, Энэхүү баялгийг ашиглан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэхэд бүрэн боломжтой юм,
Нийт газар нутгийн хэмжээ 1542149,0 га.
Мал сүрэг
Сумын хэмжээгээр нийт 126914 мянган толгой мал тоологдсон. Нийт малын тоонд тэмээ 7113 буюу 0,27%, адуу 3512 буюу 3,4%, үхэр 1333 буюу 1,3%, хонь 49607 буюу 47,98%, ямаа 48646 буюу 47,05%-ийг тус тус эзэлж байна. Малын тоо толгойгоос харахад бог мал нийт малын 95,03%-ийг эзэлж байгаа бөгөөд бог малынхаа үүлдэр угсааг сайжруулах нэг малаас авах ашиг шимийг нэмэгдүүлэхэд анхаарч ажиллаж байна. Мөн малчид маань сүүлийн жилүүдэд үхэр ямааныхаа үүлдэр угсааг сайжруулах сүүний чиглэлээр хөгжүүлэх зорилт тавин ажиллаж байна. 352 малчин өрх байгаа нь сумын нийт өрхийн 58.2 хувийг эзэлж байна.
Цахилгаан хангамж
Сум нь төвлөрсөн эрчим хүчний системд холбогдсон. Сумын төв дээр БЗӨБСТССтанцын 15/4 кв/а-ын цахилгаан дамжуулах шугам дэд станц 2006 онд ашиглалтанд орсон.
Дулаан хангамж
Сумын төвд төсвийн 4 байгууллага, 6 ААНБ-ын 10 нам даралтын уурын зуух ажилладаг. Боловсон нойлтой 4 байгууллага, 3 өрх байдаг ба бохир ус зөөврийн зориулалтын 1 машин ашигладаг
Шилжилт хөдөлгөөн
Тус сум нь Улаанбаатар хотоос 360 км-т, өөрийн аймгаас 100 км, Өмнөговь аймгаас 85 км-т алслагдсан. Тухай сум орон нутагт зах зээл, ажлын байр, бага байгаагаас шалтгаалан сумын хүн амь амьдралын нөхцөл сайжруулахаар Улаанбаатар болон Өмнөговь аймгийн Цогт-цэций, манлай, Цогт-Овоо, Хан-Богд сумдруу ихэн хувь шилжиж байна. Сумын нийт хүн амын 675нь буюу 29,6% нь 0-15 насны хүүхэд, 835 нь буюу 36,6% нь 16-35 насны залуучууд 466 нь буюу 20,4 % нь 36-50 насныхан, 302 нь буюу 13,2% нь 51-ээс дээш насныхан байна.
Нийгмийн үйлчилгээний барилга байгууламж
Сургууль
2010 онд дотуур байрыг 96,0 сая төгрөг, 2012 онд халаалтын зуухыг 70,0 сая төгрөг, төгрөгөөр тус тус баригдсан. 2012-2013 онд спорт залны барилга 556,0 сая төсөвт өртөйгээр баригдаж байна
Эрүүл мэнд
1937 оны 5 сард байгуулагдсан түүхтэй 1966 онд их эмчийн салбар болж, одоо тус сумын эмнэлэг 7 ортойгоор, буянтад 2 ортой бага эмчийн салбар тус тус ажиллаж, бүгд 24 ажилтантай байна. 6 баг тус бүр бие даасан багийн бага эмчтэй бөгөөд 1,2-р багаас бусад багууд сумын төвийн хүн эмнэлэгт харъяалагддаг болно. 2012 оны байдлаар суманд 18 хүүхэд мэндэлж эх нярайн эндэгдэлгүй ажилласан. Нийт өвчлөлийг авч үзлэгт хамрагдсан-1916, халдварт бус өвчлөл-396, халдварт өвчлөл-13, эмнэлэгт нийт-207 хүн хэвтэн амчлүүлсэн байна.
Соёл спорт
1939 онд Далайн хийдийн суурин дээр байхад анх тавигджээ. 1945 онд улаан гэрийг “Улаан булан” болон өргөжүүлж орон тооны эрхлэгч томилон ажиллуулсан байна. Өнөөгийн Соёлын төвийн барилга нь 1976 онд ашиглалтад орсон. Соёлын төвийн үйл ажиллагаа сум, аймгийн улмаар улсын хэмжээнд өндөрөөр үнэлэгдэж 2012 онд “Соёлын төв- чанартай үйлчилгээ “ улсын уралдаанд 2-р байрт орсон амжилттай хамт олон ажиллаж байна.
Ажиллах хүч салбараар
Хот байгуулалт газрын харилцаа
Сумын төв нь засаг захиргаа, үйлчилгээний үүрэг давамгайлсан багийн төв юм. Сумын “Нийгэм эдийн засгийн 2009-2020 оны хөгжлийн төлөвлөгөө”-г 2010 онд “Мерси Кор” ОУБ-ын дэмжлэгтэйгээр боловсруулан сумын ИТХ-аар батлуулж мөрдөн ажиллаж байна. Нийтийн эзэмшлийн бүс 248.15га ногоон байгууламж 5 га хөдөө аж ахуйн бүс 253882 гаӨнөөгийн байдлаар 65 иргэн гэр бүлийн хэрэгцээний зориулалтаар 9.7га газар өмчилж, өвөлжөө, хаваржааны зориулалтаар 520 иргэн 232.5га газар, Аялал жуулчлалын зориулалтаар 2 ААН 2га газар эзэмшиж байна.
Засаг даргын тамгын газар
12 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгаагийн дотор удирдах ажилтан 3, гүйцэтгэх 5, үйлчлэх 4 ажилтантайгаар тус тус үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Сумын төвийн 1, хөдөөгийн 5 багийн зохион байгуулалттайгаар ажиллаж байна. Мөн Нийгмийн даатгал, Татварын болон “Ногоон алт” тогтвортой амьжиргаа-2, Дэлхийн-зөн зэрэг төсөл хөтөлбөрийн салбарууд ажиллаж байна. Алслагдсан багийн төвд соёлын төв, Хүн эмнэлэг, худалдааны цэг, өвс тэжээлийн агуулах, шатахуун түгээх станц тогтмол ажиллаж байна. Энэ нь хөдөөгийн иргэдэд тэр дундаа малчдад төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай хүргэх ач холбогдолтой юм.
Сумын сор бүтээгдэхүүн
Ингэний айраг Ингэний ааруул “Уулын загасгал”-ын цай
Сумын индекс
Төрлийн нэрэн дээр дарж дэлгэрэнгүй харна уу| Боловсрол: | 0.601119000 |
| Эрүүл мэнд: | 0.772296666 |
| Эдийн засаг: | 0.243727142 |
| Бусад: | 0.732645000 |
| Дэд бүтэц: | 0.606116666 |
| Байгаль орчин: | 1.000000000 |
Өлзийт сум нь хойд талаараа өөрийн аймгийн Хулд, Луус Сайнцагаан, зүүн талаараа Гурвансайхан, Өндөршил, Дорноговь аймгийн Мандах сумд, урд талаараа Өмнөговь аймгийн Манлай, Цогтцэций, Цогт-Овоо сумдтай хиллэн оршдог. сумын төв Рашаант нь Улаанбаатар хотоос 365 км, аймгийнхаа төвөөс 100 км-т байрладаг, сум нь зүүнээсээ баруун хил хүртлээ 220 км, хойноосоо урд хил хүртлээ 160 км сунаж тогтсон 1542,1 мянган га нутаг дэвсгэртэй . Энэ нь Дундговь аймгийн нийт нутгийн 1/5-тэй тэнцэх өргөн уудам нутаг юм. Эрчим хүчний нэгдсэн сүлжээнд холбогдсоны гадна үүрэн телефон Юнителийн сүлжээнд 2008 онд, 2011 онд Юнительийн сүлжээнд холбогдсон байна. Хот хоорондын зорчигч тээвэр тогтмолжсон . Сум засаг захиргааны нэгж болох 8 багтай байснаа 2004 онд 6 баг болгон зохион байгуулж 1,2-р багууд Хэсрээд, 3-р баг Тагтад, 4,5,6-р багууд дэртэд буюу сумын төвд төвлөрч байна.
Хуурайдуу халуун зунтай өвөлдөө дулаан, 1 сарын агаарын дундаж температур 4,3 градус дулаан, 6 сарын дундаж 35,7градус, өвлийн хамгийн хүйтэн 30,1 градус хүрдэг. Салхины жилийн дундаж хурд 5,5 м/сек, тунадасны хэмжээ116,6 мм/муб байна.
Орон нутгийн төсөв.Сумын төсвийн нийт орлого нь 68.2 сая төгрөг бөгөөд улсын төвлөрсөн төсвийн шилжүүлэг 505.4 сая төгрөг, сумын өөрийн орлого 1.3 сая төгрөгийн орлогоос бүрддэг. Орон нутгийн нийт төсвийн зардал нь 258.9 сая төгрөг байна. Нийт зардлын 64.4 хувь нь цалин, 6.6 хувь нь нийгмийн даатгалын шимтгэл, 29 хувийг урсгал шилжүүлэг.Сумын хэмжээнд “ДДБГА” “ Бийваа” “ Цант- Өлзийт” зэрэг ХХК-ууд худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байна. “Ембүүт- Булаг” “Өлзийтийн Өсөх” “ Бор хацавч” мал эмнэлэгийн чиглэлээр иргэдэд үйлчилгээ үзүүлдэг. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих төслийн санхүүжилтээр иргэд зээл авч сүү сүүн бүтээгдэхүүн, талх нарийн боовны үйлдвэрлэл, цайны газар, оёдол эсгүүр, эсгий урлал, үсчин, гутал зан засвар гээд иргэдийн хэрэгцээг хангахуйц үйл ажиллагаа явуулж байна. Тус суманд мал аж ахуйн үйлдвэрлэл нийт үйлдвэрлэлийн 75,26-%ийг эзэлж байдаг.
Зам тээвэр
Сумын нутаг дэвсгэр дээгүүр УБ-Өмнөговь, Чойр-Оюутолгой, Чойр-Тавантолгой улсын чанартай зам дайран гардаг. Зам шугам сүлжээний 3007,9 га газар байгаагаас авто зам 2984 га, шугам сүлжээ 23,9 га газрыг эзэлдэг.
Ус хангамж
Сумын төвд цэвэр усны эх үүсгэвэрийн гүний 4 худаг, цэнгэгжүүлэх төхөөрөмж бүхий цахилгаан насос бүхий энгийн уурхайн 1 худаг байдаг. Гэр хороололын иргэд гүний 1 худаг, энгийн уурхайн 1 худгаас усаа зөөвөрлөн авдаг.
Хүн ам өрхийн тоо
Орон сууц хангамж
Сумын хэмжээнд инженерийн бүрэн хангамжтай орон сууц байдаггүй бөгөөд бүх айл өрх амины орон сууц, гэр сууцанд амьдардаг. Сүүлийн жилүүдэд орчин үеийн халаалтын шийдэл бүхий, цэвэр бохир усны шугамд холбогдсон орон сууцны барилгатай болох санал ихээр ирж байгаа хэдий ч төсөв санхүүгийн боломжгүйгээс асуудлыг шийдэж чадахгүй байна. Төрийн албан хаагч нар ялангуяа тус орон нутагт санаачлагаараа ирж ажиллаж байгаа залуу боловсон хүчинг тогтвор суурьшилтай ажиллуулахад орон сууц, нийгмийн асуудлыг цогцоор нь шийдвэрлэх шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна. Одоогоор сумын ЕБС-ийн ашиглалтгүй 1 дотуур байрыг Төрийн албан хаагчдын зориулалтаар, нам даралтын халаалттайгаар ашиглаж нийт 24 айл өрх амьдарч байна.
Боловсрол
ЕБС нь анх 1938 онд бага сургууль нэртэйгээр байгуулагдан 1942 онд сум Тагтад төвлөрмөгц өөрийн гэсэн анги танхимтай болжээ. 1970-1971 оны хичээлийн жилд 8 жилийн сургууль болон өргөжиж улмаар шинэ хичээлийн байртай болов. 1976 онд сум ЕБС-ийн 320 сурагчийн хичээлийн байр, 75 хүүхдийн дотуур байрны 2 барилгыг ашиглалтанд оруулжээ. Өнөөгийн байдлаар нийт 38 багш ажилчдын бүрэлдэхүүнтэйгээр сургалт хүмүүжлийн ажлаа эрхэлж байна.
Цэцэрлэг
1963 онд 2 орон тоотойгоор үүсгэн байгуулагдсан бол 1970 онд 5 ажилтантай ,25 хүүхэдтэй, 1974 онд 7 орон тоотой, 50 хүүхэдтэй гэх зэргээг өргөжсөн байна. Одоогийн үйл ажиллагаа явуулж буй барилгыг 1990 онд ашиглалтад оруулжээ. Өнөөдрийн байдлаар 90 хүүхдийн хүчин чадалтай, 12 ажилтантайгаар үйл ажиллагаа явуулж байна.
Эмнэлэг
1937 оны 5 сард байгуулагдсан түүхтэй 1966 онд их эмчийн салбар болж, одоо тус сумын эмнэлэг 7 ортойгоор, буянтад 2 ортой бага эмчийн салбар тус тус ажиллаж, бүгд 24 ажилтантай байна. 6 баг тус бүр бие даасан багийн бага эмчтэй бөгөөд 1,2-р багаас бусад багууд сумын төвийн хүн эмнэлэгт харъяалагддаг болно. 2012 оны байдлаар суманд 18 хүүхэд мэндэлж эх нярайн эндэгдэлгүй ажилласан. Нийт өвчлөлийг авч үзлэгт хамрагдсан-1916, халдварт бус өвчлөл-396, халдварт өвчлөл-13, эмнэлэгт нийт-207 хүн хэвтэн амчлүүлсэн байна.
Соёлын төв
1939 онд далайн хийдийн суурин дээр байхад анх тавигджээ. 1945 онд улаан гэрийг “Улаан булан” болон өргөжүүлж орон тооны эрхлэгч томилон ажиллуулсан байна. Өнөөгийн Соёлын төвийн барилга нь 1976 онд ашиглалтад орсон. Өнөөдөр Соёлын төв 5 орон тоотойгоор иргэдэд үйлчилж байна.
Ажилгүйдэл ядуурал
Суманд бүртгэлтэй ажилгүй иргэд 104 байна. Нийт ажилгүй иргэдийн 33,6 хувийг эмэгтэйчүүд 35 эзэлж байна. Бүртгэлтэй ажилгүй иргэдийг боловсролын түвшингээр нь авч үзвэл 0 хувийг дээд, 3,8 хувийг тусгай дунд, 50 хувийг бүрэн дунд, 27 хувийг бүрэн бус дунд, 19,23 хувийг бага буюу боловсролгүй хүмүүс тус тус эзэлж байна.Уул уурхайн чиглэлээр 2 ААН үйл ажиллагаа явуулж байгаа нь ажилгүй иргэдийг ажлын байртай болгож тэдний өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх боломжийг бүрдүүлж байна.
Барилга
Орон нутгийн хувийн болон улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар баригдаж байгаа барилга байгууламжууд журмын дагуу гүйцэтгэгч байгууллагуудыг тендерээр шалгаруулж үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа.Одоогоор гүйцэтгэл дутуу Спорт зал, Ахуй үйлчилгээний барилгуудын 2013 оны төсвийн санхүүжилт хүлээгдэж байна.
Суманд хэрэгжиж буй төслүүд
Малын индексжүүлсэн даатгал төсөлЖижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төсөлХөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих сангийн төслүүдХариуцлагатай засаглалын төлөөх идэвхитэй түншлэл ба иргэдийн оролцоо
Сумын хөгжлийн зорилт
Тус сум нь “Иргэдийн амьдрах нөхцлийг сайжируулан улмаар, Уламжлалт бэлчээрийн мал аж ахуйг эрчимжүүлэн, түүнд тулгуурласан МАА-н гаралтай байгалийн цэвэр “Брэнд” бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч сум болох зорилго тавьж дараах гол зорилтуудыг дэвшүүлэн ажиллаж байна. Үүнд: Нийгмийн дэд бүтэц, Орон сууцны хангамжийг сайжруулах, суурин иргэдийг амьдрах орчин,ажиллах нөхцлөөр ханган шилжилт хөдөлгөөнийг багасгах.Сумын эдийн засгийн суурь болсон малын үүлдэр угсааг сайжируулан, ашиг шимийг нэмэгдүүлж, малчин иргэдийн орлогыг нэмэгдүүлэх.Орон нутгийн нөөцөд тулгуурласан жижиг дунд үйлдвэрлэл, Орон нутгийн онцлогт тохирсон үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжих бизнесийн таатай орчин бүрдүүлэх Хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлэх